DOĞRU HAREKETLİLİĞİ SAĞLAMAK: HAREKET DERGİSİ / Köşe Yazısı - Harun Karaaslanoğlu

Hareket Dergisi ilk olarak 1939 yılında Nurettin Topçu öncülüğünde yayınlanmaya başladı. Anadolu’yu merkeze alan, İslami ve milliyetçi düşünce yapısını savunan dergi, dönemin önemli fikir ve sanat hareketlerinde birini temsil etti ve Türkiye’deki İslamcılık düşüncesi üzerinde derin etkiler bıraktı. Dergi, daha sonra adını “Hareket Fikir ve Sanat Dergisi” olarak değiştirdi. Bu değişiklikle dergi, yalnızca siyasi düşünceleri değil aynı zamanda sanat ve kültür konularını da daha kapsamlı bir şekilde ele almaya amaçladı.

Yazar kadrosunda Sezai Karakoç, Cemil Meriç, İsmet

Özel, Rasim Özdenören gibi önemli isimlerin yer aldığı dergi; edebiyat, sanat, felsefe ve toplum eleştirisi üzerine değerli yazılar sunmuştur. Yayımlandığı dönemde Türkiye, büyük toplumsal, siyasal ve kültürel değişimlerin yaşandığı çalkantılı bir süreçten geçiyordu. 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla başlayan modernleşme süreci,1930’lar ve 1940’larda yeni bir kimlik arayışıyla devam etti. Nurettin Topçu ve Hareket Dergisi, bu dönemde fikir hareketlerinin önemli bir temsilcisi olarak Türkiye’nin Batılaşma sürecini eleştiriyor ve daha yerli, manevi temellere dayalı bir toplum inşa edilmesi gerektiğini savunuyordu.

 Topçu, bir yandan Batı düşüncesi ve felsefesini tanıyan ama diğer yandan İslam ahlakını merkeze alan bir anlayış geliştirmeyi hedefliyordu. Dergide milli bir kimlik inşası için mistik, ahlaki ve sosyal temaları öne çıkararak Türkiye’nin modernleşme sürecinde yaşadığı değerler krizine dair çözüm önerileri sunuluyordu. Hareket, bu dönemin modernleşme ideolojisine alternatif bir bakış açısı sunması ve yerli düşünceye katkıda bulunması ile önemli bir yere sahiptir.

 Dergi, özellikle aydınlar, düşünürler ve gençler arasında geniş bir etki yarattı. Topçu’nun öğrencileri ve takipçileri, bu düşünceleri akademide, edebiyatta ve siyasette yayarak Türkiye’de yerli bir düşünce akımı oluşturulmasına katkıda bulundular. Dergi, dönemin resmi ideolojisi olan Kemalizm’e eleştirel bir mesafede durarak devletin modernleşme projelerine dair bağımsız bir bakış açısı sundu. Böylece entelektüel dünyada alternatif bir modernleşme tartışmasının kapılarını araladı.

 Günümüzde, Topçu’nun fikriyatını devam ettiren bazı isimler ve topluluklar bulunuyor. Akademisyen ve yazar olarak Nurettin Topçu’nun fikirlerini incelemiş, onun düşünce dünyasına dair eserler yazmış, Türkiye’deki din ve modernleşme ilişkilerini de incelemiş olan İsmail Kara, Topçu’nun düşünce sistemine dair önemli bir otorite kabul edilir. 

Nurettin Topçu’nun ahlak ve medeniyet anlayışını günümüze taşıyan ve yorumlayan isimlerden biri de Sadettin Ökten’dir. Şehir, Medeniyet ve İslam düşüncesine dair çalışmalarıyla tanınan Ökten, Topçu’nun ele aldığı meseleleri farklı açılardan değerlendiriyor. 

Türkiye’de Topçu’nun görüşlerinden etkilenen dergiler ve düşünce platformları da bulunmaktadır. Özellikle Dergâh, Yedi İklim, İlim ve Sanat gibi yayın organları Topçu’nun etkilerini taşır ve onun düşünsel mirasını gündeme getirir.

Nurettin Topçu’nun mirasını yaşatmak için kurulmuş bir vakıf olan Hareket Fikir ve Sanat Vakfı, Topçu’nun eserlerini ve fikirlerini günümüzle buluşturmak adına çalışmalar yapmaktadır.

 Ali Birinci, İhsan Fazlıoğlu, Ahmet Arslan gibi isimler de

Topçu’nun düşünce dünyasını ele alan akademik çalışmalara imza atmışlardır.

Bu isimler ve kurumlar, Topçu’nun oluşturduğu Hareket ekolünün temel dinamiklerini ve onun idealist felsefesini günümüzde de sürdürmeye çalışmaktadırlar. 

Hareket Dergisi, İslam’ın sosyal adalet ve milliyetçilikle nasıl bağdaştırabileceğini göstererek, bu sentezin günümüzdeki İslamcı söylemler üzerinde etkili olmasına katkıda bulunmuştur. Nurettin Topçu, Batı medeniyetini maddeci ve ahlaki değerlerden yoksun bir yapı olarak görmüş ve medeniyete bağımlılığı eleştirmiştir. Hareket Dergisi’nde de sıkça işlenen bu Batı eleştirisi, Türkiye İslamcılığında Batı’ya mesafeli bir duruşun oluşmasına yol açmış ve Batı’ya karşı bağımsız bir İslam medeniyeti inşası arayışını tetiklemiştir. Bu düşünceler günümüzde İslamcılığın Batı eleştirisindeki argümanların temellerinden birini oluşturmaktadır.

Özetle; Hareket Fikir ve Sanat Dergisi, Nurettin Topçu’nun İslamcılığa dair özgün bir perspektif sunarak, günümüz İslamcı düşüncesinde ahlaki, milli ve manevi boyutlarıyla kalıcı bir etki bırakmıştır. Bu etkiler, Türkiye’de İslamcılığın sadece siyasal değil, ahlaki ve kültürel bir hareket olarak şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır.